Piękno zbawia świat

Perugino – Zaślubiny Panny Maryi

Na próżno szukać tej sceny w Biblii, o tym jakie były kulisy zaręczyn Maryi i Józefa mówią nam teksty apokryficzne, w tym Protoewangelia Jakuba. To one wyjaśniają, że kandydaci do ręki Maryi przybywają ze swoimi różdżkami i oczekują na znak. Na obrazie Perugina, różdżka także się pojawia, choć nie zakwita, a też nie wylatuje z niej gołębica. Wymalowani zostali również inni kandydaci, a jeden z nich ostetnacyjnie przełamuje ową różdżkę na znak przegranej. Podobnie dzieje się na obrazie ucznia mistrza z Perugii czyli Rafaela. Doskonała kompozycja obrazu z otwartą na przestrzał świątynią jerozolimską sygnalizuje, że w przyszłości konsekwencje czynu z planu pierwszego w  obejmą cały świat.

Anton van Dyck – Św. Ambroży wyklucza cesarza Teodozjusza z katedry w Mediolanie

Zwycięstwo prawa moralnego nad władzą świecką - to główny temat obrazu flamandzkiego mistrza baroku. Obraz namalowany został pod silnym wypływem Rubensa, który analogiczny temat, w dużo większej skali wymiarowej i w sobie właściwym stylu popełnił  już w 1615 r. U van Dycka zachwyca gra spojrzeń i budowanie napięcia poprzez fizjonomię postaci. W tak wczesnym dziele widać talent do portretu, który w przyszłości stanie się domeną malarza, dając mu sposobność do uzyskania na angielskim dworze królewskim tytułu „pierwszego malarza zwyczajnego w służbie Ich Królewskich Mości”.

Ambrogio Lorenzetti – Skrzydła poliptyku ze scenami z życia św. Mikołaja

Cztery epizody z życia świętego Mikołaja, zgodne z Żywotami świętych, poznajemy przypatrując się wymalowanym przez Ambrogio Lorenzettiego skrzydłom poliptyku.  Pierwszy z nich ukazuje Świętego w znanej scenie podrzucania złotych monet na posag trzem córkom ubogiego szlachcica. Dzieło to ukazuje nam także historyczną scenę konsekracji Mikołaja na biskupa Miry, a także obrazuje cud wskrzeszenia chłopca i cud pszenicy. Ten ostatni związany jest z uratowaniem od zatonięcia kupieckich statków i uratowania marynarzy, w wyniku czego św. Mikołaj staje się także patronem marynarzy i żeglarzy.
 

José Ribera – Męczeństwo św. Andrzeja

Umiłowanie krzyża i  poczucie wybrania, zaszczyt umierania taką samą śmiercią jak Zbawiciel  - te cechy św. Andrzeja, które pozostawia nam apokryf dotyczący żywota apostoła, wymalował na swoim płótnie hiszpański malarz José Ribera. W samym centrum obrazu na ziemi leży krzyż w kształcie X, na nim posadzono apostoła, całkowicie przygotowanego na to męczeństwo. Gestem rozłożonych dłoni wydaje się on ponaglać swoich oprawców do wykonania wyroku. Postawa apostoła kompletnie niezrozumiała w dzisiejszym świecie zawstydza nas, dla niego jest tylko drogą do rychłego spotkania z Chrystusem.

Deesis – Hagia Sophia

Mozaika pochodzi z 2 poł XIII w.,  znajduje się na galerii kościoła Św. Mądrości Bożej w Konstantynopolu (dzisiejszym Stambule), ukazuje nam trzy postacie. Chrystusa widzianego frontalnie  - jako Pantokratora, w geście błogosławieństwa oraz Bogurodzicę i św. Jana Chrzciciela widzianych w ujęciu en trois quatre. Typ ikonograficzy deesis koncentruje się na motywie wstawiennictwa u Boga Ojca, na co wskazują modlitewne gesty postaci świętych. Na szczególną uwagę zasługuje piękny modelunek światłocieniowy wykonany za pomocą tessery.

Andrea del Pozzo – Apoteoza św. Ignacego

Na niewiele ponad 60 lat po wyniesieniu do chwały ołtarzy pierwszego generała Towarzystwa Jezusowego – św. Ignacego Loyoli, na sklepieniu jezuickiego kościoła San Ignazio w Rzymie, w brawurowym stylu, kolejny z jezuitów  - Andrea del Pozzo, wymaluje triumf świętego założyciela a także triumf samego zakonu.  Stworzy iluzję piętra nieistniejącej architektury, na której usadowi personifikacje czterech kontynentów, na jakie dotarła nauka głoszona przez zakon. Samego świętego, oczekującego na spotkanie z Trójcą Świętą, umiejscowi na niebiosach w samym środku programu ikonograficznego całego przedstawienia.

Jan Matejko - Zaprowadzenie chrześcijaństwa

To pierwszy z dwunastu obrazów, otwierający cykl Dzieje cywilizacji Polski. Jego głównym bohaterem jest stojący nad brzegiem Jeziora Lednickiego książę  Mieszko I, opierający się znamiennie o krzyż – sugerujący, że na wierze i moralności chrześcijańskiej oparta zostanie cała przyszła państwowość podległego mu kraju. Do księcia zmierza ubrana w jasny strój  z płonącą świecą w dłoniach i wiankiem na głowie jego przyszła żona, Dobrawa. Artysta ukazuje nam również chrzest ludności, którego dokonują biskup Jordan  i św. Wojciech. Obecność tego drugiego w szatach pontyfikalnych znamionuje już przyszłe wydarzenia z historii Polski związane z pielgrzymką cesarza Ottona III w katedrze w Gnieźnie w roku 1000.

Francisco Goya – Św. Franciszek Borgiasz u łoża konającego, zatwardziałego grzesznika

Obraz odchodzenia z tego świata zatwardziałego grzesznika malowany jest dokładnie rok po tym, jak Goya stworzył wizję „dobrej śmierci”, przedstawiając umierającego św. Józefa w otoczeniu Maryi i Jezusa. Tym razem nastrój obrazu napawa ogromnym niepokojem a w przestrzeni płótna pojawiają się demony. Ekspresję wprowadza sam święty Franciszek Borgia, zdumiony dokonującym się cudem i rozgrywającą się przed jego oczyma sceną.